Relacja z drugiego dnia konferencji „Mea victoria – jak wspierać ucznia szczególnie uzdolnionego?” w wałbrzyskiej filii DODN
Opracowała: Krystyna Pac-Marcinkowska, nauczyciel-konsultant w DODN we Wrocławiu, Filia w Wałbrzychu
17 listopada 2021 r. w wałbrzyskiej filii DODN we Wrocławiu miała miejsce konferencja „Mea victoria – jak wspierać ucznia szczególnie uzdolnionego?” jako część dwudniowej konferencji, odbywającej się cyklicznie od kilkunastu lat w ramach Dolnośląskiego Systemu Wspierania Uzdolnień.
Konferencja odbyła się online za pośrednictwem platformy MS Teams, co po raz kolejny pokazało, że narzędzia cyfrowe umożliwiają realizację ciekawych wydarzeń edukacyjnych.
Uroczystego otwarcia dokonała Mariola Berg, Kierownik Filii DODN w Wałbrzychu, która przywitała prelegentów oraz uczestników konferencji. W swoim wystąpieniu odwołała się do treści pierwszego dnia konferencji, na której m.in. pojawili się przedstawiciele szkół należących do Dolnośląskiej Sieci Szkół Wspierających Uzdolnienia oraz zaznaczyła, jak ważne w edukacji jest wspieranie ucznia o ponadprzeciętnym potencjale.
Pierwszy wykład pt. „Psychologiczne aspekty wspierania ucznia uzdolnionego” wygłosił dr Tomasz Kurzeja, psycholog z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Wałbrzychu. Zwrócił uwagę na wiele czynników psychologicznych, które warunkują pracę z uczniem uzdolnionym, by stymulować jego harmonijny rozwój, również w obszarze rozwoju społecznego i emocjonalnego. Nie jest bowiem zawsze tak, że stawianym sobie przez ucznia zdolnego wysokim standardom w sferze poznawczej, towarzyszy rozwinięta sfera emocjonalna, która warunkuje sukcesy. Należy dawać mu sposobność do mądrej rywalizacji, uczyć odporności na stres, zadbać o umiejętność adekwatnej samooceny, dobre relacje z rówieśnikami i poczucie dużej autonomii.
Kolejny głos należał do Haliny Nawrotek, Wicedyrektora DODN we Wrocławiu, która między innymi zachęcała obecnych na spotkaniu przedstawicieli szkół i placówek do tworzenia systemowych programów wspierania uzdolnień i zasilenia Dolnośląskiej Sieci Szkół Wspierających Uzdolnienia. Nie omieszkała wspomnieć o składzie Kapituły, którą współtworzą takie podmioty jak: Członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego, właściwy do spraw edukacji, Dyrektor Departamentu Spraw Społecznych, Dyrektor Wydziału Edukacji UMWD, Dolnośląski Kurator Oświaty, przedstawiciele Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola, państwowych wyższych szkół zawodowych, Komisji Kultury, Nauki i Edukacji Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, Departamentu Marszałka, Departamentu Rozwoju Społecznego i Rynku Pracy, Dyrektor DODN we Wrocławiu, reprezentant organizacji pozarządowej realizującej zadania w ramach konkursu „zDolny Śląsk”.
W wystąpieniu pt. „Uczeń uzdolniony a taksonomia wymagań” Krystyna Pac-Marcinkowska, nauczycielka-konsultantka z wałbrzyskiej filii DODN, odniosła się do pomiaru edukacyjnego jako czynnika, który pozwala indywidualizować proces nauczania – uczenia się i dzięki właściwie sformułowanym wymaganiom wobec ucznia uzdolnionego stymulować jego rozwój, optymalnie wykorzystać posiadany przez niego potencjał. Przypomniała, że taksonomiczny układ celów i wymagań pozwala zminimalizować niepożądane zjawisko w szkole – Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych, które nierzadko powoduje, że uczeń o ponadprzeciętnych możliwościach funkcjonuje na poziomie zbliżonym do przeciętnego. Zaproponowała, by w praktyce szkolnej – w zależności od specyfiki przedmiotowej i obszarów aktywności ucznia – formułować operacyjnie wymagania, by wśród nich znalazły się te o dużym stopniu złożoności, najwyższym stopniu trudności, oparte na myśleniu krytycznym, wymagające działań twórczych i innowacyjnych.
Dr Robert Kaśków, nauczyciel-doradca metodyczny z zakresu etyki z wałbrzyskiej filii DODN, w spektakularnym wykładzie „Wymiar etyczny w pracy z uczniem o ponadprzeciętnych uzdolnieniach” odniósł się do ważnych kwestii związanych z funkcjonowaniem ucznia uzdolnionego w przestrzeni szkolnej. Słowem-kluczem okazało się pojęcie autonomii ucznia, który powinien mieć poczucie sprawczości, odpowiedzialności za swój rozwój. Wiele treści w wypowiedzi prelegenta dotyczyło też kwestii etyki zawodowej nauczyciela, który powinien kierować się dobrem ucznia i towarzyszyć mu w procesie „rozkwitu”. Wykładowi Pana doktora towarzyszyła atrakcyjna prezentacja, która rozpoczynała się przytoczeniem słów M. de Montaigne’a: „Życie samo w sobie nie jest ani dobre, ani złe, jest miejscem na dobro i zło wedle tego, czym je zapełniamy”. Oczywiście był to pretekst do przekazania ważnej informacji, że od nauczyciela zależy, jaki świat wartości „wpuści” w przestrzeń, w której funkcjonuje z swoimi uczniami, w tym uczniami szczególnie uzdolnionymi. Niezwykle ciekawe było odwołanie do wychowania w ujęciu Tischnerowskim, wymagającego od nauczyciela przyznania uczniowi prawa do autonomii, wolności wyboru, prawdomówności, wiarygodności. Dr Kaśków przyznał prymat etyki stosowanej nad normatywną i sformułował dekalog etycznej pracy z uczniem zdolnym.
Ostatnią i zarazem najdłuższą częścią konferencji był panel dyskusyjny, moderowany przez Krystynę Pac-Marcinkowską, w którym wzięli udział nauczyciele-doradcy metodyczni, zatrudnieni w wałbrzyskiej filii DODN: Agnieszka Lato, doradczyni metodyczna z zakresu edukacji wczesnoszkolnej, Małgorzata Chojda-Ozga, doradczyni metodyczna z zakresu języka polskiego, Beata Jankiewicz, doradczyni metodyczna z zakresu biologii, Aldona Struzik, doradczyni metodyczna z zakresu języka angielskiego, Adrian Gnilka, doradca metodyczny z zakresu języka niemieckiego oraz dr Robert Kaśków. Doradcy, którzy na co dzień wspierają nauczycieli w doskonaleniu przedmiotowego warsztatu pracy, prezentowali rozwiązania metodyczne w pracy z uczniami uzdolnionymi, odnosząc się do przykładów dobrych praktyk.
Agnieszka Lato zasygnalizowała ważną rolę diagnozy zainteresowań i uzdolnień najmłodszych uczniów, by ukierunkować ich naturalną aktywność. Przypisała dużą moc obserwacji w poznawaniu ucznia, która powinna być wielokierunkowa i z góry szczegółowo zaplanowana.
Małgorzata Chojda-Ozga szeroko omówiła sposoby wspierania uzdolnień literackich ucznia, sygnalizując, że wymaga to poznania ucznia i towarzyszenia mu w procesie twórczym. Nie ukrywała, że trudno efektywnie wspierać uzdolnienia wyłącznie na lekcjach i zaproponowała różne formuły dodatkowych zajęć z dziećmi i młodzieżą, które przebiegają w atmosferze twórczego fermentu, dają dużą swobodę działania i wyzwalają wyobraźnię. Wymagają jednocześnie od nauczyciela dużego zaangażowania – kreowania sytuacji, w których młodzi ludzie wykażą się zdolnościami dywergencyjnego myślenia.
Beata Jankiewicz zaprezentowała metody szczególnie stymulujące rozwój ucznia uzdolnionego z przedmiotów przyrodniczych, które wymagają działania i postępowania metodologicznego, koniecznego podczas prowadzenia badań. Zachęcała do realizacji projektów edukacyjnych, pozwalających rozstrzygać problemy naukowe. Odwołując się do praktycznych rozwiązań metodycznych podawała przykłady z edukacji ekologicznej jako tej, która powinna być w centrum zainteresowań ucznia uzdolnionego jako świadomego uczestnika życia społecznego.
Adrian Gnilka z zaangażowaniem opowiadał o partnerskim charakterze pracy z uczniem szczególnie uzdolnionym, procesie, w którym obie strony uczą się od siebie nawzajem. Na marginesie wypowiedzi, anegdotycznie, opowiedział, jak dzięki zainteresowaniom ucznia uzdolnionego językowo, sam dużo zyskał wiedzy na temat niemieckiego rapu.
Aldona Struzik, odpowiadając na pytanie moderatorki o zakres autonomii ucznia uzdolnionego w procesie nauczania – uczenia się potwierdziła tezę kolegi, eksponując wzrost swojej wiedzy z zakresu działu entomologii – wiedzy o motylach, by stymulować językowy talent ucznia.
Oboje nauczyciele-doradcy metodyczni z zakresu języków obcych obalili mit, że uczniowie cudzoziemscy lub polskie dzieci z doświadczeniem migracyjnym wymagają mniej pracy na rzecz odniesienia edukacyjnego sukcesu na konkursach, czy olimpiadach językowych. Zgodnie potwierdzili, że swobodna komunikacja językowa w codziennych sytuacjach jest jednym z czynników przybliżających do spektakularnych osiągnięć.
Dr Robert Kaśków odkrył tajemnicę, dlaczego uczniowie szczególnie uzdolnieni uczęszczają na nieobowiązkowe lekcje etyki. Ich decyzja wynika z charyzmy prowadzącego zajęcia i chęci znalezienia odpowiedzi na trudne pytania natury filozoficznej, egzystencjalnej, moralnej … Podkreślił, że uczeń o ponadprzeciętnym potencjale powinien wykazywać wrażliwość na problemy etyczne, towarzyszące od zarania dziejów rozwojowi nauki, a obecnie – technologii, która, oczywiście przy współudziale człowieka, otwiera pole do dehumanizacji rzeczywistości.
Cenny okazał się głos w dyskusji Marioli Berg, która podkreśliła, że tylko nauczyciel o dużej autonomii własnej może stworzyć przestrzeń do wszechstronnego rozwoju ucznia szczególnie uzdolnionego i dać mu … autonomię, która wyznaczy tory jego aktywności.
Ostatnie pytanie, w obliczu kończącego się czasu konferencji, dotyczyło czytania tekstów literackich i tekstów popularnonaukowych przez uczniów uzdolnionych. Wszak uzdolnieni humanistycznie muszą umieć analizować i interpretować teksty literackie na najwyższym poziomie, nie stroniąc od formułowania swoich ocen i opinii. Małgorzata Chojda-Ozga podkreśliła też wartość czytania przed recytacją, która musi współgrać z osobowością recytatora, kształtować dramaturgię wypowiedzi, wyzwalać odpowiedni nastrój. Inni doradcy metodyczni potwierdzili konieczność sięgania po teksty popularnonaukowe jako sposób na poszerzanie horyzontów myślowych uczniów, zainteresowanie ich wiedzą z różnych dziedzin nauki i sztuki.
Podsumowania konferencji dokonała Mariola Berg, która zauważyła, że udało się połączyć teorie wspierania uzdolnień uczniów z przykładami sprawdzonych praktyk. Podziękowała za udział w ważnym wydarzeniu edukacyjnym jej organizatorom oraz uczestnikom.
Analiza kwestionariuszy ewaluacji konferencji pozwoliły jej współtwórcom na dużą satysfakcję, gdyż pojawiły się w nich informacje o profesjonalizmie, randze podjętej problematyki, dużej wartości merytorycznej i ciekawej formule spotkania.
