Relacja z konferencji „Tożsamość cyfrowa – bezpieczne finanse w Internecie dla nauczyciela, ucznia, rodzica”

Opracowała: Ewa Norkowska, nauczyciel-konsultant w DODN we Wrocławiu

 

3 listopada 2021 r. w DODN we Wrocławiu odbyła się konferencja online pt. „Tożsamość cyfrowa – bezpieczne finanse w Internecie”. Celem konferencji było rozwijanie świadomości z zakresu bezpiecznych finansów w Internecie oraz promowanie wiedzy na temat programu „Twoje dane – Twoja sprawa”. Tematyka konferencji wpisała się w społeczną dyskusję o potrzebie zapewnienia bezpieczeństwa danych w sieci Internet oraz edukacji finansowej dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Zgodnie z definicją Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju z 2005 r. „edukacja finansowa” to proces, w którym zarówno konsumenci, jak i inwestorzy finansowi doskonalą swoje rozumienie produktów finansowych, koncepcji i zagrożeń oraz poprzez informacje, instrukcje i/lub obiektywne porady w tym zakresie rozwijają umiejętności i pewność siebie, aby lepiej rozpoznawać zagrożenia finansowe, dokonywać świadomych wyborów, wiedzieć, gdzie szukać pomocy, a także podejmować skuteczne działania w celu poprawy dobrobytu finansowego. Stąd też ważne jest edukowanie dzieci i młodzieży w tym obszarze, aby zgodnie z ustawą Prawo oświatowe[1] kształtować u uczniów postawy przedsiębiorczości i kreatywności, sprzyjające aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, przygotowywać ich do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich oraz wyposażać w umiejętności rozwiązywania problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnej.

Spotkanie rozpoczęła Pani dr Jolanta Horyń, Dyrektor DODN we Wrocławiu, witając osoby zaproszone do wygłoszenia wykładów oraz wszystkich uczestników konferencji. W swoim wystąpieniu poinformowała o realizowanym przez Ośrodek programie „Twoje dane – Twoja sprawa”.

Konferencję prowadziła Pani Barbara Bieńkuńska – nauczyciel konsultant, koordynator  programu w DODN we Wrocławiu. Ona też rozpoczęła merytoryczną część konferencji. W swojej wypowiedzi pt. „O programie Twoje Dane – Twoja Sprawa” przybliżyła założenia programu. Skierowany jest on do szkół podstawowych, ponadpodstawowych oraz ośrodków doskonalenia nauczycieli. Jest systemowym projektem edukacyjnym, realizowanym na skalę ogólnopolską. Aktualnie realizowana jest 12. edycja programu. DODN we Wrocławiu przystąpił do programu w ubiegłym roku szkolnym. Rocznie do programu przystępuje ponad 300 placówek, które podejmują różne działania edukacyjne na rzecz upowszechniania wiedzy o ochronie danych osobowych i prawa do prywatności – zarówno w szkołach, jak i w lokalnych społecznościach. Statystyka pokazuje, że rocznie Program realizuje ponad 4 000 nauczycieli oraz ponad 40 000 uczniów. Program „Twoje Dane – Twoja Sprawa” od lat stanowi inspirację dla nauczycieli i rodziców, którzy –biorąc w nim udział – pokazują, w jaki sposób można od najmłodszych lat uczyć dzieci zasad ochrony danych osobowych, przekazując trudne treści podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych, organizując debaty, spotkania, wykorzystując atrakcyjne gry i zabawy. Pani Barbara Bieńkuńska zaprosiła uczestników konferencji do zapoznania się z ideą programu oraz do aktywnego w nim  udziału, a także do korzystania z porad publikowanych na stronie internetowej ośrodka w zakładce TDTS.

Naszym gościem była Pani Iwona Piórkowska-Kapica, pracownik Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Edukacji UODO, która wygłosiła wykład pt. „Ochrona danych osobowych a finanse w sieci”.  W trakcie swojej wypowiedzi Pani Iwona Piórkowska-Kapica omówiła, w jaki sposób przebiega przetwarzanie danych osobowych w Internecie oraz czym są  dane osobowe w świetle przepisów prawa. Wskazała, kim jest administrator danych osobowych i jakie są jego obowiązki. Przedstawiła fakty i zagrożenia związane z przetwarzaniem danych w cyberprzestrzeni oraz zaprezentowała praktyki UODO w obszarze ochrony danych dotyczących finansów w Internecie (w tym skargi i naruszenia). Udzieliła wskazówek, jak należy postępować, aby zminimalizować ryzyka związane z korzystaniem z mediów społecznościowych,  co zrobić, gdy podejrzewamy, że nasze dane mogły wyciec z sieci oraz jak ważna jest aktualizacja oprogramowania zapewniającego bezpieczeństwo danych. Na koniec zaprosiła na wydarzenia organizowane z udziałem UODO.

O najczęściej spotykanych zagrożeniach dla dzieci i młodzieży w obszarze finansów opowiedziała Pani asp. Katarzyna Przerwa, reprezentująca Ogniwo ds. Nieletnich i Patologii Komisariatu Policji Wrocław Ołbin. Prelegentka zaprezentowała film „Przestępstwo na Blika”, przygotowany przez Wydział Prewencji KWP we Wrocławiu. Na bazie filmu omówiła najczęściej odnotowywane przestępstwa finansowe nakierowane na dzieci i młodzież oraz dała wskazówki, mające na celu uchronienie się przed zostaniem ofiarą przestępstwa finansowego. Udzieliła też odpowiedzi na pytania uczestników konferencji.

Pan Jacek Ścibor, nauczyciel konsultant w DODN we Wrocławiu, szukał w swoim wystąpieniu odpowiedzi na pytania „Po co komuś nasze dane? oraz „Jak chronić się przed nieuchronnym?”. Podczas wypowiedzi, odpowiadając na postawione przez siebie pytanie: „Skąd nasze dane?” wskazał, że każdy z nas pozostawia e-ślad np. aktywując karty płatnicze, system GPS, czy zarejestrowane z naszym udziałem zdarzenia  przez wszechobecne kamery. Udzielając odpowiedzi na kolejne postawione przez siebie pytania: „Kto zbiera nasze dane?” i „Po co komu nasz cyfrowy profil? zidentyfikował wybrane portale, które określają naszą cyfrową tożsamość. Robią to, aby kierować do nas swoje reklamy, ale także po to, aby np. przejąć nasz profil zaufany czy zawrzeć umowy, które nas będą obciążać. Konkluzję wystąpienia Pana Jacka Ścibora można zawrzeć w jednym zdaniu: nie należy ufać certyfikatom i zabezpieczeniom, trzeba dbać o swoje cyfrowe bezpieczeństwo.

Nasz kolejny gość, Pan Piotr Toczyński, główny specjalista w Oddziale Okręgowym NBP we Wrocławiu, omówił cyberbezpieczeństwo finansowe z perspektywy banku. Wychodząc od piramidy Maslowa – schematu hierarchii potrzeb wskazał, że źródłem motywacji do działania jest zaspokajanie kolejnych potrzeb, w tym potrzeby bezpieczeństwa. Wskazał obszary, gdzie nasze finanse mogą być zagrożone oraz jak chronić swoje dane, gdy korzystamy z usług instytucji finansowych (instalacja odpowiedniego oprogramowania, sprawdzanie reputacji e-sklepów i aukcji internetowych, bezpieczne korzystanie z bankomatów i bezpieczne dokonywanie płatności, używanie różnych haseł do różnych usług, ochrona wizerunku w Internecie czy ostrożne udzielanie się w mediach społecznościowych). Omówił także dobre praktyki w zakresie bezpieczeństwa IT. Na koniec podpowiedział, jak postępować, gdy padniemy już ofiarą oszustwa finansowego. Wskazał też firmy, w których można zamówić usługę alertu, gdy ktoś pyta o nas, używając nr PESEL, celem zaciągnięcia kredytu.

Pan Krzysztof Raczkowski, menedżer doskonalenia doświadczeń klienta Santander Bank Polska, kontynuował wątek poprzednika w ramach wystąpienia „Bezpieczne bankowanie w sieci”. Projekt „FINANSIAKI”, o którym mówił, wspiera kształtowanie kompetencji z obszaru finansów i przedsiębiorczości. Atrakcyjna forma przekazu treści w projekcie  pozwala dotrzeć do różnych grup odbiorców: rodziców, dzieci już od 3. roku życia i nauczycieli. Materiały edukacyjne zostały przygotowane zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego oraz podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.

Portal finansiaki.pl to przede wszystkim:

Edukacja finansowa dla dzieci i młodzieży oraz przedsiębiorczość są jednym z bardzo ważnych obszarów zaangażowania społecznego Santander Bank Polska S.A. Bank promuje wiedzę wśród najmłodszych na temat finansów, bo wie, że jest to najlepsza droga do zdobycia umiejętności efektywnego gospodarowania własnymi środkami finansowymi i kreowania podstaw przedsiębiorczości w dorosłym życiu. Portal edukacji finansowej finansiaki.pl wspiera rodziców oraz nauczycieli w przekazywaniu wiedzy z zakresu szeroko rozumianych finansów. Pan Krzysztof Raczkowski opowiedział także o tym, jak Santander Bank Polska wspiera swoich klientów w zakresie cyberbezpieczeństwa finansowego podczas korzystania z usług banku.

Naszym gościem była także Pani Jolanta Popławska, wolontariusz programu sektorowego „Bankowcy dla edukacji”. W swojej wypowiedzi przedstawiła Projekt edukacyjny „BAKCYL” oraz programy z portalu finansiaki.pl (portal edukacji finansowej dla dzieci i młodzieży). „Bankowcy dla Edukacji Finansowej Młodzieży BAKCYL” to strategiczne, długofalowe partnerstwo firm i instytucji sektora bankowego w Polsce na rzecz podnoszenia poziomu wiedzy młodego pokolenia z zakresu praktycznych finansów. Najważniejszym działaniem edukacyjnym w ramach Programu „BAKCYL” są lekcje prowadzone przez wolontariuszy z banków. Prowadzone w jego ramach zajęcia, dotyczące finansów i bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni, przeznaczone są dla uczniów klas VI-VIII ze szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych. Stanowią odpowiedź m.in. na pytania: „Dlaczego i jak należy oszczędzać?”, „Kiedy warto pożyczać i ile to kosztuje?”, „Jakie są podstawowe zasady mądrego inwestowania?”. Szczególnym rodzajem lekcji są spotkania online prezesów banków z uczniami w klasach. W ich trakcie przedstawiany jest zawód bankowca i specyfika pracy w banku. Drugim ważnym działaniem są wizyty młodzieży w bankach partnerskich Projektu „BAKCYL”. W ramach projektu  realizowane są także konkursy wiedzy:

  • Europejski Quiz Finansowy,
  • Score Hunter​,
  • Milion na Bank.​

Przedsięwzięcia organizowane przez banki przynoszą wiele korzyści dla uczniów:

  • poszerzenie wiedzy finansowej,
  • wprowadzenie w świat codziennych finansów, aby na starcie w dorosłość wykorzystać odpowiednie dla siebie usługi finansowe i móc zabezpieczyć własne potrzeby na przyszłość,
  • poznanie zawodu bankowca i pracy w banku.

Te działania przynoszą także korzyści bankowcom i wolontariuszom: są  doskonałą formą rozwoju osobistego i zawodowego oraz dają możliwość realizacji działań odpowiedzialnych społecznie.

Pani Jolanta Popławska wskazała także na projekt „FINANSIAKI”, o którym wspominał w swoim wystąpieniu przedstawiciel Santander Bank Polska. Zwróciła uwagę na możliwość pobrania ze strony internetowej finansiaki.pl gotowych scenariuszy lekcji, tworzonych z podziałem na wiek uczniów.

Na koniec Pani Ewa Norkowska, nauczyciel konsultant w DODN we Wrocławiu, wskazała zakres i formy edukacji finansowej w szkołach/placówkach oświatowych. Przedstawiła, jak na przestrzeni lat 1999-2021 kształtowała się edukacja finansowa w polskich szkołach. Następnie zidentyfikowała treści z zakresu edukacji finansowej, jakie znajdują się w podstawach programowych kształcenia ogólnego na każdym etapie edukacyjnym. Równocześnie przywołała rozporządzenie z 3 czerwca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół, które przewiduje, iż od 1 września 2020 r. w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych treści i zagadnienia o istotnych problemach społecznych (w tym o finansach) powinny być realizowane także na lekcjach wychowawczych. Przedstawiła i omówiła strony internetowe różnych instytucji, które wspierają szkoły w edukacji finansowej uczniów, m.in. wskazała na działania Ministerstwa Finansów, banków PKO BP, Santander Bank Polska, BNP Paribas i Bank Millenium, Giełdy Papierów Wartościowych, instytucji finansowej Generali Investments TFI S.A., Stowarzyszenia Krzewienia Edukacji Finansowej, Fundacji Młodzieżowej Przedsiębiorczości oraz firmy spedycyjnej ABC-Czepczyński. Na stronach internetowych tych podmiotów można znaleźć wiele prezentacji, materiałów video, scenariuszy lekcji dla nauczycieli, quizów, gier, krzyżówek elektronicznych, komiksów oraz informacji o realizowanych przedsięwzięciach. W swojej wypowiedzi wskazała na badania prowadzone przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, która od 2012 roku bada aktualną wiedzę oraz kompetencje młodzieży, w tym finansowe, w największym edukacyjnym programie badawczym PISA. W badaniach biorą uczniowie krajów członkowskich i partnerskich, a więc i polscy uczniowie, i co ciekawe, uzyskują tam wysokie wyniki. W 2018 roku polscy uczniowie znaleźli się w najlepszej czwórce pod względem kompetencji finansowych, uzyskując średni wynik 520 punktów, przy średniej 505 punktów ze wszystkich krajów.

Spotkanie zakończyła Pani Barbara Bieńkuńska. Zaprosiła nauczycieli do uczestnictwa w Sieci wsparcia promującej wiedzę nt. ochrony danych osobowych i wizerunku, która funkcjonuje w DODN we Wrocławiu od stycznia 2021 r. Prowadząca konferencję podziękowała serdecznie wszystkim prelegentom za przekazaną wiedzę, doświadczenie i poświęcony czas. Uczestnikom konferencji podziękowała za uczestnictwo w spotkaniu i zaprosiła ich do korzystania z oferty Dolnośląskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu.

 

Wnioski:

  1. Edukacja finansowa stanowi kluczowy element edukacji ekonomicznej uczniów.
  2. Celem edukacji finansowej jest dostarczenie odpowiednich informacji oraz należytego wsparcia uczniom, aby potrafili podejmować właściwe decyzje finansowe teraz oraz w dorosłym życiu.
  3. Cenna jest każda z metod podnoszenia kompetencji uczniów w dziedzinie finansów i ich bezpieczeństwa.
  4. Każdy w świadomy sposób powinien chronić swoje dane osobowe, nietrudno bowiem stracić nad nimi kontrolę. Od naszej wiedzy, umiejętności i konsekwencji w zakresie przetwarzania danych zależy nasze bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo finansowe. Stąd adresatami spotkania byli nauczyciele, którzy dalej będą przekazywać wiedzę uczniom i ich rodzicom.

[1] Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2021 r., poz. 1082)