Relacja z seminarium „Giganci nauki. Zapomniani polscy naukowcy i wynalazcy”
Opracowali:
Aldona Struzik, doradca metodyczny w DODN, filia Wałbrzych,
Marta Młyńczyk, doradca metodyczny w DODN, filia Wałbrzych,
Piotr Ruciński, Starszy inspektor Instytut Pamięci Narodowej,
Robert Kaśków, doradca metodyczny w DODN, filia Wałbrzych.

 

W poniedziałek 28 lutego 2022 r. w Dolnośląskim Ośrodku Doskonalenia nauczycieli we Wrocławiu odbyło się pierwsze dolnośląskie seminarium dla nauczycieli „Giganci nauki. Zapomniani polscy naukowcy i wynalazcy”. Wydarzenie realizowane było we współpracy z wrocławskim Oddziałem Biura Edukacji Narodowej IPN.

Seminarium otworzyły wystąpienia dyrektor Dolnośląskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli dr Jolanty Horyń oraz p.o. naczelnika Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN we Wrocławiu dr Katarzyny Pawlak-Weiss.

W szkoleniu wzięło udział kilkadziesiąt nauczycielek i nauczycieli szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych z terenu województwa dolnośląskiego i opolskiego. Do celów seminarium należało zapoznanie  pedagogów z sylwetkami i osiągnięciami najważniejszych polskich naukowców i wynalazców, przedstawienie propozycji wykorzystania tej wiedzy podczas lekcji oraz zaprezentowanie materiałów edukacyjnych IPN.

Uczestnicy spotkania wysłuchali wykładów popularnonaukowych, poświęconych wybranym „gigantom nauki”. Pierwszy z nich dotyczył chemika i metaloznawcy Jana Czochralskiego. W prelekcji „Jan Czochralski – znany czy nieznany?” dr Paweł Tomaszewski z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN omówił meandry drogi życiowej uczonego, wiele miejsca poświęcając również istocie jego osiągnięć. Miejsce specjalne wśród tych uwag zajęła tzw. metoda Czochralskiego, do dziś mająca podstawowe znaczenie dla przemysłu elektronicznego. Wykład drugi, zatytułowany „Mieczysław Wolfke – niebezpieczeństwo wiedzy”, wygłosił dr inż. Krzysztof Petelczyc z Wydziału Fizyki Politechniki Warszawskiej. Sylwetka genialnego fizyka i wynalazcy przedstawiona została na tle technicznych i politycznych przemian epoki. Punktem dojścia wystąpienia była kwestia moralnej odpowiedzialności za rozwój nauki w obliczu doświadczenia II wojny światowej. Prelekcja dr hab. prof. UWr. Moniki Klimowicz z Katedry Studiów Europejskich Uniwersytetu Wrocławskiego „Michał Kalecki – polski ekonomista na światową skalę” poświęcona była uczonemu, który w 1970 r. był kandydatem do nagrody Nobla. Wśród poruszonych zagadnień pojawiła się również tajemnica swoistego niespełnienia Kaleckiego – wiązało się ono z faktem, że jego teksty nie ukazywały się w języku angielskim, który stanowił lingua franca światowej ekonomii. Jako ostatnia w tej części głos zabrała dr Aleksandra Rybińska-Bielecka z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Łodzi. Jej prezentacja, zatytułowana „Rozsławili polską medycynę, czyli o wkładzie polskich lekarzy w naukę światową – wybór biografii”, stanowiła przegląd sylwetek najwybitniejszych polskich medyków oraz ich najdonioślejszych osiągnięć. Wśród bohaterów prelekcji znaleźli się Wojciech Oczko, Jan Mikulicz-Radecki, Ludwik Rydygier, Napoleon Cybulski i Ludwik Hirszfeld.

Druga metodyczna część seminarium poświęcona była zagadnieniu wprowadzania tematyki „gigantów” do zajęć szkolnych. Jako pierwsza głos zabrała doradczyni metodyczna, w zakresie fizyki i informatyki, wałbrzyskiej filii DODN – mgr Marta Młyńczyk. Warsztat pod nazwą „Poczuj energię od Gigantów Nauki” to propozycja prezentowania postaci i osiągnięć polskich naukowców na zajęciach edukacyjnych z fizyki czy zajęciach z przedmiotów zawodowych w technikach. Rok 2022 – został ustanowiony, przez Polskie Towarzystwo Fizyczne  rokiem Mieczysława Wolfkego, co stwarza większe możliwości inspirowania nauczycieli i uczniów do poznawania osiągnięć polskich naukowców. Warto na zajęciach edukacyjnych, podczas wykonywania różnego rodzaju eksperymentów, pokazów czy pracy metodą projektów podkreślać zasługi oraz wartości jakimi kierowali się mniej znani polscy naukowcy, a wśród nich Mieczysław Wolfke. Warsztaty obejmowały jedno z wielu zagadnień, którymi zajmował się polski fizyk – elementy termodynamiki, a w szczególności zasadę działania pompy ciepła oraz wyznaczanie wartości ciepła właściwego wody przy użyciu czajnika elektrycznego o znanej mocy. Krótki film edukacyjny, przygotowany przez uczniów klasy trzeciej kierunek: technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej  z Zespołu Szkół Politechnicznych „Energetyk” w Wałbrzychu pod kierunkiem nauczycieli Dariusza Ciska oraz Waldemara Tymkowskiego, omawiał zasadę działania pompy ciepła na modelu pompy jakim dysponuje szkoła. Film znajduje się pod linkiem: https://drive.google.com/file/d/1EHCu3P7U35BQJXgV6qtZhmg9CyRNUXgO/view

Kolejną prelegentką była doradczyni metodyczna, w zakresie nauczania języka angielskiego, DODN filia w Wałbrzychu  – Aldona Struzik.  W wystąpieniu zaprezentowano  metody jakie zostały wykorzystane w trakcie lekcji języka angielskiego przeprowadzone w Liceum Ogólnokształcącym w Strzegomiu, przybliżające sylwetki mało znanych, aczkolwiek znaczących naukowców Polaków, których dorobek wywarł ogromny wpływ na rozwój nauki, jednakże nie zyskał rozgłosu. Prezentacja nosiła tytuł „Od kogo czerpać inspirację – polscy naukowcy na lekcji języka angielskiego”, w której znalazła się rekapitulacja działań, skoncentrowanych z jednej strony na zapoznaniu uczniów z dorobkiem „gigantów”, z drugiej natomiast na podniesieniu ich kompetencji językowych w zakresie słownictwa technicznego.

Ważnym punktem spotkania była prelekcja doradcy metodycznego DODN, filia w Wałbrzychu, w zakresie etyki dr Roberta Kaśków. Jego prezentacja „Etyka nauki – gigantyczne wyzwania – kilka refleksji” poświęcona była moralnemu wymiarowi rozwoju nauki. „Gigantyczny” postęp w nauce niesie ludzkości nie tylko dobre rozwiązania, ale i mnóstwo zagrożeń. Stajemy przed trudnymi do rozstrzygnięcia problemami, które na naszych oczach prowokuje rozwój choćby biotechnologii, genetyki czy transplantologii. Ten „gigantyczny” postęp rodzi „gigantyczne” wyzwania. Podczas wystąpienia zostały wskazane pola „konfrontacji” nauki i etyki, odwołując się do konkretnych przykładów, choćby udanego przeszczepu człowiekowi świńskiego serca 7 stycznia 2022r. w Centrum Medycznym Uniwersytetu Meryland w USA.

Dr Robert Kaśków w swojej wypowiedzi przywołał słowa prof. A. Lekkiej-Kowalik :  „(…) etyka jest badaczowi do pracy niezbędnie potrzebna, gdyż jest zarówno fundamentem nauki, jak i obrońcą jej istnienia i rozwoju. (…) Jeśli zaś, uprawiając naukę, badacz odrzuca etykę, ostatecznie badacz stawia się wtedy poza wspólnotą naukową.” W kolejnej i ostatniej części wystąpienia poddano krótkiej analizie „Kodeks Etyki Pracownika Naukowego PAN”, szczególną uwagę zwracając na to, jak działa czy raczej jak powinna działać etyka w nauce.

W części trzeciej seminarium zostały przedstawione materiały edukacyjne przygotowane przez Biuro Edukacji Narodowej IPN, poświęcone „gigantom” nowoczesne środki dydaktyczne mają sprawić, że wiedza o osiągnięciach polskich wynalazców, konstruktorów i innowatorów szybko zawita do szkół oraz uczniowskich głów. Prezentację „Giganci w szkole. Materiały edukacyjne IPN, poświęcone najwybitniejszym polskim naukowcom i wynalazcom” przygotował Piotr Ruciński z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN we Wrocławiu.

Kolejne seminarium, poświęcone najważniejszym  polskim naukowcom, wynalazcom i konstruktorom, odbędzie się w kwietniu 2022 roku