Tutoring w szkole
Opracowały:
Małgorzata Lubańska, nauczyciel-konsultant w DODN we Wrocławiu,
Lilianna Zabierowska, nauczyciel-konsultant w DODN we Wrocławiu,
Elżbieta Kazańska, nauczyciel-konsultant w DODN we Wrocławiu
Realizując podstawowe kierunki polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2020/2021, a w szczególności piąty i siódmy z obowiązujących priorytetów: Działania wychowawcze szkoły. Wychowanie do wartości, kształtowanie postaw i respektowanie norm społecznych oraz Działania w zakresie wsparcia wychowawczego i psychoprofilaktycznego środowiska szkolnego w sytuacji kryzysowej wywołanej pandemią[1], Dolnośląski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu zorganizował seminarium zatytułowane „Tutoring w szkole”. Odbyło się ono na platformie edukacyjnej MS Teams.
Spotkanie rozpoczęła – w imieniu Haliny Nawrotek, wicedyrektora DODN we Wrocławiu – Małgorzata Lubańska, nauczyciel-konsultant DODN we Wrocławiu, witając uczestników oraz prelegentów. Przedstawiła osobom zebranym przed komputerami cele oraz założenia seminarium, które zostało podzielone formalnie na trzy części, odpowiadające wystąpieniom prelegentów.
W pierwszej części pt. Tutoring jako źródło inspiracji dla ucznia i nauczyciela Małgorzata Lubańska omówiła teoretyczne założenia tutoringu jako sposobu nauczania, mającego swoje korzenie w starożytnej Grecji, a rozpowszechnionego w czasach nowożytnych na uniwersytetach Oxford i Cambridge. Prelegentka zwróciła uwagę, że także na polskich uczelniach coraz częściej i powszechniej jest praktykowana ta koncepcja pracy ze studentami. Tutoring daje szanse rozwoju zarówno uczniowi, jak i nauczycielowi, a ze względu na relacje i obszary oddziaływania można go podzielić na dydaktyczny, rozwojowy, rówieśniczy, rodzinny itp. W trakcie seminarium wszystkie trzy prelegentki skupiły się na tutoringu dydaktycznym (obejmującym działania w różnych obszarach wiedzy i umiejętności) oraz rozwojowym, który daje szansę na rozwijanie różnorodnych umiejętności społecznych, organizacyjnych, komunikacyjnych, czyli kompetencji obywatelskich. Dobrze prowadzony tutoring może stymulować rozwój, budować wsparcie zawodowe w grupie nauczycieli-tutorów, a także przyczyniać się do tworzenia trwałych więzi społecznych. Efekty te dotyczą zarówno podopiecznego, jak i tutora. Prelegentka omówiła ponadto trzy wybrane teorie motywacyjne, które dają możliwość głębszego zrozumienia istoty motywacji oraz zakresu jej działania. Te modele motywacyjne nawiązują do teorii flow, której twórcą jest Mihalyi Csíkszentmihályi, teorii dwuczynnikowej Fredericka Herzberga oraz teorii potrzeb Abrahama Maslowa. Ze względu na ograniczenia czasowe teorie te zostały przedstawione w pewnym uproszczeniu, ale przedstawione schematy miały przede wszystkim pomóc uporządkować wiedzę na temat czynników wpływających na motywację.
W drugiej części seminarium Lilianna Zabierowska, nauczyciel-konsultant DODN we Wrocławiu, w wstąpieniu pn. Specyfika pracy tutora omówiła praktyczną część pracy tutorskiej, skupiając się na tym, co jest esencją pracy z podopiecznym. Prelegentka omówiła cechy osobowe tutora, które sprzyjają budowaniu relacji: mistrz-uczeń, coach-coachee przy jednoczesnym zachowaniu relacji partnerskich. Taka postawa tutora warunkuje rozwój podopiecznego w sferze poznawczej i mentalnej. Praca tutora związana jest przede wszystkim z uważnym słuchaniem i udzielaniem informacji zwrotnej oraz prowadzeniem rozmowy poprzez zadawanie pytań. Prelegentka przedstawiła cztery poziomy słuchania, zwracając uwagę, że na dwóch najniższych poziomach, kosmetycznym i konwersacyjnym, słuchacz nie koncentruje się na pełnym zrozumieniu przekazywanych treści. Takie zrozumienie umożliwia dopiero aktywne słuchanie, polegające na szczególnym nastawieniu się na rozmówcę, pełnym empatii i akceptacji. Aktywne słuchanie cechuje niewerbalne wyrażanie skupienia uwagi (mowa ciała) oraz werbalne zaangażowanie poprzez np. parafrazowanie, klaryfikowanie, dowartościowanie, a także zadawanie pytań. Tutor powinien zadawać otwarte, angażujące pytania, które skłaniają do przemyśleń, refleksji i poszerzania perspektywy postrzegania omawianego zagadnienia. W swoim wystąpieniu prelegentka zwróciła także uwagę na najczęstsze pułapki, w które można wpaść przy zadawaniu pytań oraz wyjaśniła ich konsekwencje. Podała również przykłady pytań sprzyjających progresywnemu rozwiązywaniu problemów i realizacji celów osobistych, wyjaśniając, w jaki sposób wpływają one na motywację wewnętrzną. Podkreśliła, że ważnym elementem rozmowy tutorskiej jest praca na zasobach, dzięki której możliwe jest podniesienie samooceny podopiecznego, co sprawia, że jest on bardziej zaangażowany w działanie, a tym samym bardziej skuteczny.
Trzecie wystąpienie pn. Arteterapia jako możliwe wsparcie w tutoringu Elżbiety Kazańskiej, także nauczycielki-konsultanki DODN we Wrocławiu, stanowiło pewne podsumowanie poprzednich dwóch wystąpień. Prelegentka zwróciła uwagę na te elementy arteterapii, które mogą z powodzeniem zostać wykorzystane przez tutorów w trakcie pracy z podopiecznymi. Elżbieta Kazańska, omawiając ideę arteterapii, podkreśliła, że jest to metoda, która łączy celowe wykorzystanie środków artystycznych i procesów twórczych w relacji terapeutycznej. Mechanizmy leczące w arteterapii umożliwiają między innymi przepracowanie zdarzeń traumatycznych, pozytywne wzmocnienie ucznia, pozwalają na redukcję stresu. Dają także możliwość osobie negatywnie zaetykietowanej przez otoczenie dotrzeć do swoich potencjalnych możliwości, które sprzyjają budowaniu poczucia własnej godności. Uczniom w wieku rozwojowym dostarcza przestrzeni wypełnionej szczególną zabawą, umożliwiającą bezpieczną eksplorację świata zewnętrznego. W trakcie arteterapii uczeń może na przykład zdobywać i poszerzać wiedzę, uczyć się nazywania i sygnalizowania swoich emocji oraz poznawać sposoby radzenia sobie z nimi, nauczyć się akceptacji swojego ja oraz zrozumieć i zaspokoić niezrealizowane pragnienia i potrzeby emocjonalne. Prelegentka przedstawiła także konkretne ćwiczenia stosowane w arteterapii. Jednym z nich jest działanie plastyczne „Witraż”. Jest to bardzo proste do wykonania ćwiczenie, które pomaga radzić sobie z negatywnymi emocjami.
W podsumowaniu seminarium Małgorzata Lubańska zachęciła uczestników do pogłębiania wiedzy na temat tutoringu, proponując zorganizowanie sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli zainteresowanych tą formą relacji. W trakcie organizowanych w ramach sieci spotkań można będzie nabywać nową wiedzę i kształcić umiejętności intra- i interpersonalne, przydatne w pracy zawodowej każdego nauczyciela, a nie tylko tutora.
[1]Źródło: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiatowej-panstwa-w-roku-szkolnym-20202021 (dostęp 14.06.2021)
