Relacja z seminarium „Międzykulturowość w dolnośląskich szkołach – od teorii do przykładów dobrych praktyk”
Opracowała: Krystyna Pac-Marcinkowska, nauczyciel-konsultant w DODN we Wrocławiu, Filia w Wałbrzychu
13 kwietnia 2021 r. w wałbrzyskiej filii DODN we Wrocławiu odbyło się seminarium online pt. „Międzykulturowość w dolnośląskich szkołach – od teorii do przykładów dobrych praktyk”. Otworzyła je Mariola Berg, kierownik filii, która przywitała prelegentów oraz uczestników spotkania, wprowadziła w temat seminarium, akcentując jego rangę ze względu na coraz większą liczbę dzieci z różnych obszarów kulturowych w polskich szkołach i placówkach.
W pierwszym wystąpieniu pt. „Rola organu prowadzącego we wspieraniu dzieci cudzoziemskich, romskich i polskich dzieci z doświadczeniem migracyjnym” dr Sylwia Bielawska, Wiceprezydent Miasta Wałbrzycha, zwróciła uwagę na tradycję wielokulturowości w mieście i okolicach, wyeksponowała działania urzędu miasta na rzecz prawnych rozwiązań, sprzyjających organizacji w szkołach dogodnych warunków dla przyjaznej edukacji uczniów o różnej tożsamości narodowej.
Wykład na temat „Rola i zadania wychowawcy w wielokulturowej klasie” wygłosiła dr Małgorzata Kucharska, doradczyni metodyczna z zakresu filozofii i języka polskiego w DODN we Wrocławiu Filia w Wałbrzychu. Punktem wyjścia do bogatych w treści rozważań było zwrócenie uwagi na wielość zadań wychowawcy, który – odpowiadając za proces włączenia nowego ucznia do życia klasy – musi pracować z wszystkimi uczniami, by przygotować ich do przyjęcia cudzoziemskiego kolegi, oraz z samym uczniem, by ułatwić mu adaptację. Cenne było zasygnalizowanie, że nauczyciel, który ma kształtować postawy otwartości, tolerancji i akceptacji, musi być w swoich działaniach autentyczny i kompetentny.
Wystąpienie Krystyny Pac-Marcinkowskiej, nauczycielki-konsultantki z wałbrzyskiej filii DODN pt. „Strategie akulturacji” uświadomiło, że proces wejścia w nową kulturę wymaga odpowiedzi na pytania, co zrobić z bagażem kultury własnej i jak postąpić wobec kultury kraju osiedlenia, i w konsekwencji wybrać optymalny sposób funkcjonowania w nowej rzeczywistości. Oczywiście najkorzystniejszą strategią akulturacji jest integracja, która pozwala zachować własną tożsamość, swobodnie posługiwać się dwoma kodami kulturowymi.
Ważnymi doświadczeniami podzieliła się z uczestnikami seminarium Dorota Misztela, doradczyni metodyczna ze Szkoły Polonijnej w Utah (USA). W wystąpieniu „Motywacyjny aspekt pracy z dziećmi cudzoziemskimi i z doświadczeniem migracyjnym” uświadomiła wszystkim, jak ważna – obok glottodydaktyki – jest dbałość o przekazanie bogactwa dziedzictwa kulturowego kraju rodziców lub dziadków. Wyeksponowała potrzebę diagnozowania umiejętności językowych uczniów, by wykorzystać najbardziej skuteczną, zindywidualizowana metodykę nauczania języka polskiego jako drugiego, czasem wręcz obcego.
Interesujący okazał się głos kolejnego gościa wydarzenia – księdza Mariusza Kiślaka z Parafii Prawosławnej Wszystkich Świętych w Wałbrzychu, który omówił temat „Religijny aspekt tożsamości dzieci cudzoziemskich w dolnośląskiej szkole”, odwołując się do przykładów funkcjonowania w szkole dzieci polskich, białoruskich i ukraińskich wyznania prawosławnego. Podał również liczne przykłady działań na rzecz przybliżenia mieszkańcom Wałbrzycha i okolic kultury prawosławnej.
Małgorzata Lubańska, nauczycielka-konsultantka z DODN we Wrocławiu, w wystąpieniu „Język komunikacji a język edukacji szkolnej” zwróciła uwagę na niezwykle istotny aspekt pracy z dziećmi cudzoziemskimi, mianowicie potrzebę uwzględniania przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów poziomu umiejętności i możliwości ucznia w zakresie posługiwania się językiem polskim. Przytaczając treść specjalistycznego tekstu uświadomiła, przed jakimi trudnościami staje uczeń, dla którego język polski jest językiem obcym. Jednocześnie uzmysłowiła, że nauczyciele przedmiotowi muszą wzbogacić swój warsztat pracy o techniki skuteczne w nauczaniu dzieci cudzoziemskich lub z doświadczeniem migracyjnym.
Druga część seminarium związana była z prezentacją doświadczeń i przykładów dobrych praktyk w zakresie nauczania dzieci z innych kręgów kulturowych lub polskich dzieci reemigrujących rodziców.
Jako pierwsza wystąpiła Anna Szwalec, Dyrektor Publicznej Szkoły Podstawowej nr 23 im. Wojsk Ochrony Pogranicza w Wałbrzychu. Jej wypowiedź związana była w dużej mierze z obecnością w szkole sporej liczby dzieci romskich, które wymagają pomocy w nauce. Udzielają jej m.in. asystent romski, nauczyciele wspomagający edukację z różnych przedmiotów, pedagog szkolny. Pani Dyrektor podkreśliła, że szkolny program wychowawczo-profilaktyczny od dawna obejmuje treści ukierunkowane na wspieranie dzieci romskich, cudzoziemskich i z doświadczeniem migracyjnym, wśród eksponowanych w nim wartości są tolerancja i szacunek dla kulturowej „inności”.
Jolanta Urbańska, nauczycielka języka polskiego z Zespołu Szkół Politechnicznych „Energetyk” w Wałbrzychu, zaprezentowała swoją pracę wychowawczą w klasie, w której znalazł się uczeń z Ukrainy. Podkreśliła konieczność dokonywania wszechstronnej diagnozy środowiskowej – badania statusu rodziny, jej materialnego zaplecza, możliwości wspierania dziecka w edukacji oraz potrzebę takiej pracy z uczniem, w której są wykorzystane jego mocne strony: zainteresowania, predyspozycja, uzdolnienia. Eksponowała bardzo mocno potrzebę pracy nie tylko z uczniem cudzoziemskim, ale z całym zespołem klasowym na rzecz podnoszenia ich kompetencji, istotnych w wielokulturowych społecznościach.
Następnie głos zabrała Joanna Dobrowolska, nauczycielka języka polskiego z Publicznej Szkoły Podstawowej nr 15 im. Jana Kochanowskiego w Wałbrzychu. Podzieliła się swoim bogatym już doświadczeniem w pracy z dziećmi cudzoziemskimi zza wschodniej granicy oraz dziećmi z doświadczeniem migracyjnym. Zwróciła uwagę na potrzebę kształcenia nowych kompetencji nauczycielskich w trosce o edukację dzieci, dla których język polski jest językiem drugim lub obcym.
Violetta Grusiecka-Hołda, nauczycielka języka polskiego z Zespołu Szkół nr 5 im. M. T. Hubera w Wałbrzychu, zakomunikowała, że w szkole rozpoczyna dopiero pracę z uczniami cudzoziemskimi, ale odwołała się do swojego bogatego doświadczenia w nauczaniu języka polskiego dorosłych osób z Japonii i Wietnamu, które na pewno ułatwi sprostanie wyzwaniu, przed jakim stanęła w obecnej sytuacji.
Seminarium przebiegało dynamicznie, na czacie pojawiło się wiele uwag i trafnych spostrzeżeń, związanych z edukacją dzieci o innej niż polska tożsamości kulturowej. Jednocześnie wybrzmiał głos na temat potrzeby kontynuowania dialogu na temat wspierania edukacji i wychowania dzieci cudzoziemskich, romskich i dzieci z doświadczeniem migracyjnym. Dr Małgorzata Kucharska, reagując na pytania osób biorących udział w wydarzeniu edukacyjnym, umieściła na platformie Teams cenne materiały dydaktyczne na temat pracy z uczniami z różnych kultur w szkole.
Uczestnicy seminarium potwierdzili, że rozwijanie i podtrzymywanie tożsamości jest obecnie jednym z podstawowych wyzwań polskiej szkoły. Wyzwanie to jest kluczowe dla przebiegu procesu integracji, przeciwdziałania dyskryminacji i wykluczeniu uczniów o innym pochodzeniu kulturowym.
