Relacja z konferencji on-line:
„Szkoła dostępna dla wszystkich. Przygotowanie kadr do edukacji włączającej – wyzwania, możliwości, bariery.”
Opracowała: Jolanta Szwedowska, nauczyciel-konsultant DODN we Wrocławiu
W dniach 10-11 grudnia 2020 r. w Warszawie odbyła się konferencja on-line zorganizowana przez Ministra Edukacji i Nauki oraz Instytut Badań Edukacyjnych „Szkoła dostępna dla wszystkich. Przygotowanie kadr
do edukacji włączającej – wyzwania, możliwości, bariery.”
Celem konferencji była wymiana wiedzy i doświadczeń różnych interesariuszy zainteresowanych zagadnieniem przygotowania kadr
do edukacji włączającej, między innymi pracowników uczelni wyższych, placówek doskonalenia nauczycieli, dyrektorów, nauczycieli i specjalistów pracujących w przedszkolach, szkołach i placówkach systemu oświaty, pracowników administracji centralnej i samorządowej.
Konferencję otworzył Minister Edukacji i Nauki dr hab. Przemysław Czarnek, prof. KUL, podkreślając znaczenie i wartość każdego dziecka, ucznia, człowieka w społeczeństwie, jego godność jako osoby, szczególnie tego, który potrzebuje szczególnego wsparcia. Obecna na konferencji Pełnomocnik Rządu do spraw wspierania wychowawczej funkcji szkoły i placówki edukacji włączającej oraz kształcenia zawodowego, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Marzena Machałek podkreśliła w swoim wystąpieniu, że działania na rzecz edukacji włączającej, które są realizowane w polskiej szkole, służą wsparciu uczniów w ich rozwoju na miarę potrzeb i możliwości. Dyrektor Instytutu Badań Edukacyjnych dr hab. Łukasz Arendt, prof. UŁ zwrócił uwagę na rolę IBE w badaniach na rzecz edukacji inkluzywnej. W pierwszej części konferencji swoje wystąpienia mieli przedstawiciele Dyrekcji Generalnej ds. Reform Komisji Europejskiej, Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej, Ministerstwa Edukacji Narodowej, a także przedstawiciele krajowych wyższych uczelni, Ośrodka Rozwoju Edukacji i Instytutu Badań Edukacyjnych. Wystąpienie Cinzii Masina, Zastępcy Kierownika Wydziału do spraw Polski, Czech i Słowacji w Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego dotyczyło polityki Unii Europejskiej w zakresie przygotowania nauczycieli do edukacji włączającej i kierunków wsparcia w nowej perspektywie finansowej.
W Unii Europejskiej blisko 30% niepełnosprawnych uczniów uczy się w szkołach specjalnych. Na lata 2020 -2027 UE przeznaczyła 20 mld euro na szkolenia mające na celu pełną integrację społeczną. Już w 2018 roku przeszkolono w UE 12 milionów osób w tym zakresie. Thomas Pritzkow z Dyrekcji Generalnej ds. Reform Komisji Europejskiej wskazał kierunki wsparcia technicznego UE dla reform strukturalnych w państwach członkowskich, omówił możliwości i przedstawił przykłady wsparcia w obszarze przygotowania kadr do edukacji włączającej. Annet De Vroey oraz Simoni Symeonidou z Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej omówiły rezultaty projektu Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej pn. „Teacher Professional Learning for Inclusion (TPL4I)” i analizując wnioski z metaanalizy identyfikowanych wyzwań i przyjętych rozwiązań w krajach europejskich, przedstawiły stan przygotowania nauczycieli do edukacji włączającej. Wystąpienie Manosa Antoninisa, Dyrektora Raportu UNESCO „AllmeansAll” dotyczyło stanu edukacji na świecie i wskazało uczestnikom złożoność problemu inkluzji. Wystąpienia Daniel Bognar, Kierownika Wydziału Edukacji Wczesnoszkolnej, Specjalnej i Włączającej, Elisabeth Woydichz z Ministerstwa Edukacji Hesji, Ulrike Suntheim, Adriany Stathakopoulou, Bodil Hafsås, Kristiny Kvåle, Toril Fiva, z Ministerstwa Edukacji i Badań w Norwegii nawiązywały do doświadczeń międzynarodowych w zakresie edukacji włączającej. Podkreślano znaczenie wczesnej interwencji w edukacji włączającej w przedszkolach, szkołach i w opiece pozaszkolnej oraz nieznaczną ilość uczniów poza inkluzją. Wystąpienia prof. dr hab. Iwony Chrzanowskiej i dr hab. Beaty Jachimczak, prof. UAM z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu dotyczyły prezentacji wyników badań dotyczących kształcenia nauczycieli dla edukacji włączającej w perspektywie uczelni i nauczycieli.
W toku dyskusji panelowej podkreślano konieczność zaspakajania w procesie edukacyjnym potrzeb każdego dziecka, indywidualizacji nauczania dla efektywnego uczenia się dzieci oraz konieczność eliminacji strategii nauczania „równym frontem”. Wskazano na niezbędność przygotowania nauczycieli przedmiotów i specjalistów do inkluzywnego nauczania. A także wsparcia nauczycieli i specjalistów już pracujących w przedszkolach i szkołach, szczególnie w obszarach planowania i realizacji treści podstawy programowej, przygotowywania materiałów edukacyjnych oraz stosowania systemu oceniania odpowiednio do potrzeb i możliwości uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami. Zadania te realizują nie tylko wyższe uczelnie, aktualizujące swoje programy kształcenia nauczycieli, ale także ośrodki doskonalenia nauczycieli i inne instytucje resortu edukacji, rodziny i spraw społecznych, kultury. Zwrócono również uwagę na wpływ pandemii na wykluczenie w edukacji włączającej. Wskazano na mechanizmy wykluczenia i ich możliwości eliminowania również poprzez „Program wspierania reform strukturalnych 2021-2027”. Zwrócono uwagę na działania wspierające nauczycieli dzięki Specjalistycznym Centrom Wspierającym Edukację Włączającą (SCWEW), których pilotażowe wdrożenie do praktyki edukacyjnej zaplanowano na rok 2021. Celem projektu jest stworzenie 14 nowych instytucji, które powstaną na bazie szkół i placówek specjalnych i będą wsparciem dla szkół ogólnodostępnych w podnoszeniu jakości edukacji włączającej. Druga część konferencji – warsztatowa – odbyła się 11 grudnia 2020 r. Poświęcona była pogłębieniu, doprecyzowaniu i poszerzeniu omawianych w pierwszym dniu zagadnień. Uczestnicy warsztatów dyskutowali o profilu kompetencyjnym nauczyciela edukacji włączającej, czynnikach decydujących o efektywności wspierania uczniów w modelu edukacji włączającej. Dyskutowano o roli szkół ćwiczeń we wspieraniu kompetencji kluczowych, rozwijaniu umiejętności kadr w Zintegrowanej Strategii Umiejętności w zakresie przygotowania kadr do edukacji włączającej. Analizowano profil kompetencyjny absolwenta edukacji dla wszystkich oraz wspomaganie rozwoju kompetencji nauczycieli i specjalistów w zakresie oceny funkcjonalnej dzieci i młodzieży. Przedstawiono kompleksowy systemem diagnostyczny. Wskazano na wykorzystanie autorefleksji w praktyce włączającej na przykładzie narzędzia opracowanego we współpracy państw członkowskich Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej w projekcie pn. „Podnoszenie osiągnięć wszystkich uczniów w edukacji włączającej”. Omówiono także opisy kwalifikacji rynkowych w ZSK i możliwości uzupełnienia obecnego systemu kwalifikacji w oświacie oraz zapoznano uczestników z modelami szkoleniowo-doradczym wspierającymi kadry edukacji włączającej. Próbowano odpowiedzieć na pytania: Jakie działania inicjować z perspektywy nauczyciela, dyrektora szkoły, Jednostki Samorządu Terytorialnego, Ministerstwa Edukacji Narodowej, by wesprzeć proces samorozwoju i kształcenie ustawiczne nauczycieli w obszarze inkluzji? Jak budować szkołę dla wszystkich uczniów wobec wyzwań, możliwości i barier?
Konferencja poprzez wieloaspektowe spojrzenie na rolę i znaczenie edukacji włączającej ze szczególnym naciskiem na rozwój kadr oświatowych spełniła oczekiwania uczestników, którzy mieli możliwość zadawania pytań w ciągu całej konferencji i na bieżąco uzyskiwania odpowiedzi na chacie.
