Relacja: Wsparcie szkół i przedszkoli w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej
– konferencja podsumowująca realizację projektów
Opracowała: Karolina Głuszek, nauczyciel-konsultant DODN we Wrocławiu Filia w Wałbrzychu
W ostatnich latach możemy obserwować znaczący wzrost trudności emocjonalnych oraz zaburzeń zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży. Liczne statystyki, nie tylko te oparte na badaniach realizowanych wśród polskich dzieci i młodzieży, ale także te o zasięgu międzynarodowym, są alarmującym sygnałem o konieczności poszerzenia działań z obszaru wsparcia psychicznego kierowanego do najmłodszych członków społeczeństwa.
W odpowiedzi na wciąż rosnącą potrzebę poszerzenia wiedzy z tego obszaru, dzięki inicjatywie Marszałka Województwa Dolnośląskiego, Dolnośląski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu zrealizował II edycję projektu szkoleń dla nauczycieli, wychowawców z zakresu rozpoznawania potrzeb i problemów emocjonalnych i psychicznych uczniów oraz udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej.
W dniu 30 listopada 2023 r. odbyła się konferencja podsumowująca projekty „Rozpoznawanie problemów emocjonalnych i psychicznych oraz udzielanie odpowiedniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom” oraz „Polityka Ochrony Dzieci w placówkach oświatowych”. Konferencję zrealizowano w systemie hybrydowym, co umożliwiło udział w niej osobom spoza Wrocławia.
Spotkanie to było próbą podsumowania efektywności działań podjętych w ramach realizacji dwóch projektów z obszaru wsparcia szkół i przedszkoli w ramach rozwoju kompetencji z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej i bezpieczeństwa w placówkach oświatowych. Była to także przestrzeń do wymiany doświadczeń uczestników i realizatorów projektów oraz do wyrażenia potrzeb na przyszłość.
Konferencję otworzyła Dyrektor DODN we Wrocławiu, pani dr Katarzyna Pawlak Weiss, wprowadzając odbiorców w planowaną tematykę
W swoim wystąpieniu „Geneza projektu” pan Marcin Krzyżanowski, Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego, odniósł się nie tylko do idei realizowanych projektów, ale także, wraz panią dyrektor DODN we Wrocławiu, wręczył certyfikaty dla szkół biorących udział w obu projektach. Pan Wicemarszałek omówił także program polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki zaburzeń psychicznych, w tym depresji, oraz zapobiegania samobójstwom dla dzieci i młodzieży na terenie województwa dolnośląskiego; na lata 2023-2025 pod hasłem „Czujesz niemoc”, który jest swoistym dopełnieniem systemu opieki zdrowia psychicznego w naszym województwie. Pan Wicemarszałek wskazał na istotę projektu, jaką jest szybka pomoc i wsparcie uczniów, rodziców i nauczycieli pracujących z uczniami w kryzysie. Pomoc ta jest kierowana do osób oczekujących na termin wizyt oferowanych w ramach świadczeń na NFZ.
Kolejnym etapem konferencji było przybliżenie realizacji projektu „Rozpoznawanie problemów emocjonalnych i psychicznych oraz udzielanie odpowiedniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom”. Dzięki funduszom z Dolnośląskiego Urzędu Marszałkowskiego pracownicy DODN: Jan Lewandowski, Urszula Tkaczyk, Katarzyna Baeck- Kamińska, Beata Jankowska- Borowiec i Karolina Głuszek wraz z terapeutami: p. Martą Mikołajczyk, realizującą projekt w regionie wałbrzyskim, p. Anetą Rams, realizującą projekt w regionie legnickim, p. Cecylią Bieganowską, realizującą projekt w regionie wrocławskim oraz p. Iloną Korzekwą, realizującą projekt w regionie jeleniogórskim, zrealizowali projekt w 20 placówkach dolnośląskich.
Szczegóły realizacji przybliżył pan Jan Lewandowski – Kierownik Filii w Legnicy, który kierował realizacją zadań projektowych, a dodatkowo realizował panel tematyczny „Obowiązujące prawo oświatowe dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pan Jan Lewandowski poza przybliżeniem statystyk dotyczących zarówno ilości uczestników, w tym dyrektorów, nauczycieli, specjalistów z obszaru pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole, przedstawił oceny efektywności podejmowanych działań. W każdej z placówek – szkół i przedszkoli odnotowano znaczny przyrost kompetencji w obszarach ujętych w ramach tematycznych projektu. Uczestnicy wskazywali na wzbogacenie nie tylko wiedzy z zakresu prawa oświatowego, komunikacji, form udzielnej pomocy, umiejętności kierowania uczniów i ich rodziców do odpowiednich instytucji w tym celu powołanych, ale także w swoich indywidualnych wypowiedziach ankietowych odnosili się do wysokiego poziomu merytorycznego spotkań, do atmosfery umożliwiającej wymianę informacji, a także do profesjonalizmu prowadzących.
W obecnej edycji projektu obszar województwa został podzielny na cztery regiony, w których rolę koordynatorów przejęli pracownicy filii: Katarzyna Baeck – Kamińska koordynowała region jeleniogórski, Urszula Tkaczyk – region legnicki, Karolina Głuszek – region wałbrzyski, a Sylwia Nadolska region wrocławski oraz sprawowała pieczę nad całością projektu. Dodatkowo w tej edycji projektu, na podstawie analizy ubiegłorocznych doświadczeń, koordynatorzy regionalni, poza panią Urszulą Tkaczyk, realizowali we współpracy z poszczególnymi terapeutami z danego regionu warsztaty stacjonarne. Ta zmiana umożliwiała udoskonalenie realizacji projektu.
Swoimi wrażeniami ze współpracy z uczestnikami projektu z regionu wrocławskiego z pozycji terapeuty podzieliła się pani Cecylia Bieganowska, która już drugi rok współprowadziła część stacjonarną przewidzianą w projekcie. P. Cecylia Bieganowska w wystąpieniu „Zdrowie psychiczne i emocjonalne w szkole” odniosła się do swoich doświadczeń z regionu wrocławskiego, które pokrywały się z refleksją wyrażaną przez pozostałe terapeutki w toku ewaluacji zadań projektowych. Pani Cecylia Bieganowska odnosiła się nie tylko do postępującej fali kryzysu wśród dzieci i młodzieży, ale także do rozpoznanych potrzeb wśród nauczycieli. Mówiła o dobrostanie, o potrzebie budowania bezpiecznych relacji, ale także o konieczności wsparcia kierowanego do nauczycieli, którzy są najbliżej ucznia w kryzysie i często potrzebują pomocy w noszeniu tego ciężaru. Pani Bieganowska wskazywała na wartość, jaką niosą w sobie superwizje i interwizje kierowane do nauczycieli, pedagogów i wyjaśniła, dlaczego powinny się stać standardem wsparcia kierowanego do tej grupy zawodowej. Podkreśliła również wartość, jaką stanowi psychoedukacja rodziców jako element pracy profilaktycznej obok wsparcia nauczycieli w ramach realizacji procesu pracy z uczniem w kryzysie.
Kolejnym etapem spotkania była prelekcja pani Karoliny Głuszek– nauczyciela-konsultanta Dolnośląskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu filia w Wałbrzychu, która poza wskazaniem aktualnego obrazu współczesnych dzieci i młodzieży oraz wybranych trudności, których doświadczają współcześni uczniowie, wskazała także na miejsca, w których zarówno uczniowie, ich rodzice, ale także nauczyciele mogą szukać pomocy w radzeniu sobie z wszelkimi problemami wpisanymi w obszar zdrowia psychicznego, kryzysami suicydologicznymi czy innymi trudnościami związanymi z obszarem pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pani Karolina Głuszek odniosła się do obszaru, który realizowała w tej edycji projektu we wszystkich szkołach, czyli: „Interwencja kryzysowa – procedura postępowania w sytuacji wystąpienia kryzysu psychicznego u ucznia.”, a także do współpracy z częścią uczestników na zajęciach „Wykorzystywanie zasad skutecznej komunikacji interpersonalnej we współpracy nauczyciela z uczniem i rodzicami ucznia” oraz „Dokumentowanie pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”.
Pani K. Głuszek odniosła się do refleksji wynikającej ze spotkań stacjonarnych w regionie wałbrzyskim, potwierdzając zbieżność swoich spostrzeżeń z omówionymi przez panią Cecylię Bieganowską. Dodatkowo w swym wystąpieniu wskazała na strony internetowe, które mogą być pomocne w pracy z emocjami w ramach aktywności zawodowej nauczycieli. Prelegentka odniosła się do raportów mówiących o postrzeganiu świata z pozycji współczesnych uczniów, gdyż jej zdaniem, znajomość tych danych umożliwia nauczycielom lepsze dotarcie do uczniów i wsparcie ich w sytuacjach problemowych.
Jako kolejna zabrała głos nauczycielka- konsultantka, pani Katarzyna Baeck- Kamińska, która na co dzień jest związana zawodowo z Filią DODN w Jeleniej Górze. W ramach projektu, poza realizacją spotkań stacjonarnych w regionie jeleniogórskim, gdzie pełniła rolę koordynatora regionalnego, spotykała się również w części stacjonarnej z uczestnikami projektu z regionu legnickiego, a także podejmowała się realizacji części spotkań w tematyce „Wykorzystywanie zasad skutecznej komunikacji interpersonalnej we współpracy nauczyciela z uczniem i rodzicami ucznia”. Prelegentka, poza wskazaniem na zbliżone wrażania do przedmówczyń, odniosła się do kondycji zdrowia psychicznego najmłodszych przedstawicieli społeczeństwa. W swoim wystąpieniu „Rozpoznawanie problemów emocjonalnych i psychicznych oraz udzielanie odpowiedniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom” poruszyła tematykę zaburzeń lękowych, depresji występującej wśród dzieci i młodzieży, a także odniosła się do zagrożeń zachowaniami autoagresywnymi wśród uczniów. Nauczycielka – konsultantka wskazała w swym wystąpieniu na wartość czynników chroniących, które mogą stanowić koła ratunkowe wykorzystywane w pracy nauczycieli. Dodatkowo podniosła tematykę stresu zawodowego w pracy nauczycieli oraz, podobnie jak jej poprzedniczki, podkreślała istotę wsparcia kierowanego do nauczycieli, uwzględniając w tym także wartość, jaką stanowi samoświadomość i samodoskonalenie w tej grupie zawodowej. W wypowiedzi pani Katarzyna Baeck- Kamińska zwróciła uwagę na istotę współpracy, zaangażowania całego zespołu w pracę z jednostką. Prelegentka swoim wystąpieniem wskazywała na odpowiedzialność, z jaką mierzą się w swych zadaniach nauczyciele, pedagodzy i specjaliści z obszaru pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W swej wypowiedzi nauczycielka – konsultantka usystematyzowała wartość wpisaną w odpowiedzi na stawiane przez nią pytania kim jest i jaki jest nauczyciel oraz „Co to znaczy być dobrym nauczycielem?”
To wystąpienie zakończyło prezentację wniosków i propozycji dalszych działań w ramach pierwszego z omawianych projektów.
Kolejna część konferencji była poświęcona realizacji projektu „Polityka Ochrony Dzieci w placówkach oświatowych”. Swoje spostrzeżenia w tym obszarze zaprezentowały panie: Sylwia Nadolska – nauczycielka-konsultantka DODN we Wrocławiu oraz pani Anna Lechowska – Prezeska Zarządu Stowarzyszenia dla Dzieci i Młodzieży SZANSA z Głogowa. Pierwsza z prelegentek, pani Sylwia Nadolska, omówiła statystyki realizowanego projektu. Realizatorem projektu było Stowarzyszenie dla Dzieci i Młodzieży SZANSA, organizacja pozarządowa realizująca zadania z zakresu ochrony dzieci i młodzieży przed przemocą. Dolnośląski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu był partnerem w tym przedsięwzięciu. Głównym celem tego działania było przygotowanie dolnośląskich szkół/ przedszkoli/ placówek oświatowych do wdrożenia procedur i standardów ochrony dzieci/ nieletnich przed krzywdzeniem oraz podniesienie kompetencji pracowników szkół/ przedszkoli/ placówek oświatowych w obszarze ochrony dzieci przed krzywdzeniem i przeciwdziałaniu przemocy wobec dzieci i młodzieży. Jest to szczególnie ważne wsparcie nie tylko z uwagi na odnotowywane krzywdzenie dzieci i młodzieży, ale także z uwagi na nowe wymogi prawne nałożone na placówki. Jak podała pani Sylwia Nadolska, w projekcie wzięły udział łącznie 63 placówki i 239 osób. Jak wynika z zaprezentowanej podczas wystąpienia ewaluacji, szkolenie spotkało się z bardzo dobrą oceną uczestników, zarówno pod względem merytorycznym, jak i metodycznym. Uczestnicy wskazywali na korzyści płynące z realizacji projektu w formie online. Wielu z nich pozytywnie odniosło się do użyteczności zrealizowanych treści oraz do pozytywnej atmosfery budowanej podczas spotkań.
Swoimi spostrzeżeniami na temat wartości, jaką stanowiło to działanie w budowaniu świadomych postaw w społeczności oświatowej, podzieliła się również kolejna prelegentka – pani Anna Lechowska. Pani prezes podkreśliła jak ważne jest to działanie i fakt, że dzięki tej inicjatywie i dofinansowaniu projektu Województwo Dolnośląskie wyprzedziło wytyczne prawne w zakresie pomocy dzieciom i młodzieży doświadczającym krzywdzenia. Zdaniem prelegentki wsparcie pracowników szkół i przedszkoli od strony prawnej w budowaniu bezpieczeństwa uczniów jest kluczowe do tworzenia bezpiecznej przestrzeni w naszym społeczeństwie. Dodatkowo pani prezes podkreśliła wagę wiedzy i umiejętności w zakresie rozpoznawania i niesienia pomocy osobom doświadczającym krzywdzenia. W swym wystąpieniu pani Anna Lechowska odnosiła się również do danych mówiących o wielkości zjawiska przemocy w Polsce oraz o potrzebie edukacji i wsparcia nauczycieli, pedagogów w tym zakresie. Pani prezes przybliżyła ideę Polityki Bezpieczeństwa Dzieci/ Nieletnich, omówiła poszczególne standardy będące podstawą budowani wspomnianego dokumentu oraz odniosła się do genezy powstania inicjatywy ustawodawczej w tym obszarze. W swym wystąpieniu nawiązała również do wcześniejszych prelegentów i informacji na temat problemów zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz do problematyki przywołanego wcześniej doświadczania przemocy przez najmłodszych.
Podobnie jak poprzedni prelegenci, pani prezes podkreśliła, jak cenne są inicjatywy podjęte w zakresie wsparcia nauczycieli, pedagogów w obszarze pomocy psychologiczno-pedagogicznej, realizowane w ramach obu projektów. W tym miejscu również podziękowała obecnemu na sali panu Wicemarszałkowi Województwa Dolnośląskiego za możliwość realizowania obu działań.
Tę część konferencji zakończyło wystąpienie pani Agnieszki Świętczak – pedagoga, koordynatorki projektów Fundacji NON LICET, która w swej prelekcji „Pomoc dzieciom doświadczającym przemocy” odniosła się do wieloletniego działania fundacji.
Prelegentka, poza przywołaniem danych dotyczących krzywdzenia dzieci młodzieży, które zobrazowały skalę dramatu, jaki spotyka najbardziej bezbronnych członków społeczeństwa, odniosła się także do oferty pomocy, którą realizuje fundacja.
Non Licet realizuje bezpłatne konsultacje z psychologiem i/lub prawnikiem, w ramach których dzieci, rodzice i nauczyciele mogą rozwiać swoje wątpliwości i obawy przy wsparciu specjalistów, którzy na co dzień pomagają dzieciom krzywdzonym. Zgłaszający się mogą uzyskać wsparcie w ramach interwencji prawnej i psychologicznej, a także mogą przygotować się do rozmowy z dzieckiem czy rodzicem. Fundacja Non Licet oferuje także szkolenia w obszarze rozpoznawania objawów krzywdzenia dzieci, wskazuje, jak zareagować, gdy jest podejrzenie, że dziecko jest krzywdzone. Fundacja od wielu lat prowadzi wsparcie wielospecjalistyczne na terenie Wrocławia dla osób doświadczających krzywdzenia, ale także dzięki środkom z Dolnośląskiego Urzędu Marszałkowskiego prowadzi w siedzibach DODN we Wrocławiu, Legnicy, Jeleniej Górze i Wałbrzychu konsultacje psychologiczne, z których mogą bezpłatnie korzystać dzieci, młodzież, rodzice oraz nauczyciele. Punkty te cieszą się ogromnym zainteresowaniem i dlatego pani Agnieszka Świątczak podkreślała potrzebę rozważenia możliwości kontynuowania finansowania tej inicjatywy w przyszłym roku.
Po tym wystąpieniu nastąpiła przerwa kawowa, która pozwoliła na prowadzenie mniej formalnych, ale niezwykle wzbogacających rozmów z różnymi specjalistami i uczestnikami stacjonarnymi tego wydarzenia. Po przerwie p. Sylwia Nadolska przeprowadziła panel dyskusyjny z udziałem wybranych dyrektorów placówek biorących udział w projekcie „Rozpoznawanie problemów emocjonalnych i psychicznych oraz udzielanie odpowiedniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom”.
W panelu dyskusyjnym swoimi spostrzeżeniami z realizacji projektu podzieliły się: pani dyrektor Publicznej Szkoły Podstawowej nr 23 Im. Wojsk Ochrony Pogranicza w Wałbrzychu– pani Anna Szwalec, pani dyrektor Gminnego Przedszkola nr 1 im. Krasnala Hałabały w Trzebnicy – pani Marzena Aniołek oraz pani dyrektor Wojskowej Szkoły Średniej im. Zawiszy Czarnego – pani Anita Chamera.
Panel poświęcony był rozważaniom na temat efektywności zrealizowanego projektu, dyrektorki wskazały na przydatność informacji pozyskanych w toku współpracy. Panie dyrektor odniosły się także do praktycznego wykorzystania prezentowanych treści w pracy przedszkola i szkół. Wszystkie wskazały na to, że chciałby, aby w kolejnych latach ten projekt był realizowany, a jedna z pań dyrektor zadeklarowała, że chciałaby, aby nauczyciele ze szkoły, którzy dotąd nie brali udziału w cyklu szkoleń, mogli uczestniczyć w kolejnych odsłonach tego zadania.
Pani Sylwia Nadolska pytaniami otwartymi zachęciła do dyskusji nie tylko uczestników panelu, ale także uruchomiła aktywność uczestników konferencji przebywających na sali.
Całość konferencji zakończyła dr Katarzyna Pawlak – Weiss, dyrektor DODN, dokonując podsumowania najistotniejszych kwestii, które wybrzmiały podczas spotkania, podkreślając istotę współpracy środowiskowej oraz dbania o dobrostan emocjonalny nie tylko wśród uczniów, ale także dążenie do pracy nauczycieli z własnymi emocjami.
